مراسم اختتامیه نخستین جایزه ادبی سلمان هراتی که شب گذشته در تالار اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تنکابن برگزار شد با حواشی قابل توجهی نیز مواجه شد.
روز گذشته و در مراسم افتتاحیه این جایزه ادبی بروشوری به قلم رسول هراتی فرزند مرحوم سلمان هراتی منتشر شد و در میان حاضران در همایش توزیع شد.در بخشی از این بروشور عنوان شده بود سلمان به شهادت خانواده دارای شخصیتی عجول و بسیار احساساتی بود که این موضوع در آثارش نیز مشهود است.
همچنین در میان برخی از حاضران در این مراسم عنوان شده بود که در یک برنامه رادیویی و در آستانه برگزاری این جایزه ادبی در سخنانی عنوان شده که برگزاری این جایزه ادبی با نگاه‌ها و رویکردهای سیاسی صورت گرفته است.
انتشار این دو موضوع با واکنش علیرضا قزوه، مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری و سید صادق رضایی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان مواجه شد که هر دوی این افراد در سخنرانی خود در اختتامیه این جایزه ادبی به آن اشاره و اعتراض کردند.
قزوه: ماندگاری سلمان به خاطر تلاشش در شعر و سبک انقلاب اسلامی است
علیرضا قزوه در سخنان خود در اختتامیه این مراسم عنوان داشت: در یادداشتی عنوان شده است که سلمان فردی عجول بوده است، برای من جالب است که ما آدم‌هایی داریم که تلاش می‌کنند خودشان را کوچک کنند و برخلاف روال همیشگی که سعی می‌کنند کوچک‌ها را بزرگ کنند، عمل کنند، اما به اعتقاد من سلمان کوچک نیست و نباید او را کوچک کرد. او متعلق به امام و انقلاب و شهداست. باید این روزها مسنجم‌تر و آگاهانه‌تر حرف بزنیم.
وی ادامه داد: سلمان وابسته به جریان شعر مسلمانی است و یک نفر هم نیست و ادامه دارد. ادامه‌اش هم همین بچه‌هایی است که در نقاط مختلف این کشور شعر می‌گویند و منتشر می‌کنند.
قزوه افزود: ما برای چیزی اینجا نیامده‌ایم و به دنبال هدف خاصی هم نیستیم. فقط می‌خواستیم شاعری که تا پیش از این در حد یک شهرستان معرفی می‌کردند را احترام و در سطحی ملی بشناسانیم. درست است که پسر او به احترام این همه میهمان به مراسم نیاید و به استقبال از آنها نپردازند؟ آیا استقبال نکردن از مسلمانی که ۴ هزار کیلومتر برای پدر او آمده است، صحیح است؟
قزوه ادامه داد: برخی گفته‌اند که این برنامه به دنبال یک بهره‌برداری سیاسی بوده است اما من معتقدم که اصلاً این گونه نیست. ما قبل از این هم شاهد بوده‌ایم که مزار سنگ قبر قیصرامین پور را گرد ساخته اند و من هم بارها اعتراض کردم که این از آداب مسلمانی به دور است. امروز هم به پاسداشت شخصیت سلمان به اینجا آمده‌ایم. چه نفع شخصی در این کار برای من وجود دارد؟ چرا نمی‌نخواهیم دوستانی که در اینجا کار فرهنگی می‌کنند، رشد کنند، بزرگ شوند و دیده شوند. آنها که خودشان وابسته به جریانات سیاسی هستند و می‌خواهند در جلوی انقلاب بایستند در حال تحریک کردن دیگران هستند و از این موضع هم سوء استفاده کردند و اگر سلمان امروز در حال ثبت شدن است به خاطر تلاشش در شعر و سبک انقلاب اسلامی است نه چیز دیگری.
وی در پایان گفت: آنها که در رادیو گفتند شعر انقلاب تنها سه شاعر داشت و تمام شد اشتباه کردند. ما شاعران زیادی همین امروز در شعر انقلاب داریم، شاعرانی مانند علی معلم که من شهادت می‌دهم که حتی از قیصر امین پور هم بهتر شعر می‌گوید. ای کاش چند بزرگ‌تر پیدا شوند و دستی بر سر این بچه‌ها بکشند تا بار دیگر بتوانیم به بزرگی شاعرانی مانند سلمان افتخار کنیم.
ترکی: سلمان نیازی به پزهای روشنفکری ندارد
بخش بعدی این مراسم به سخنرانی محمدرضا ترکی استاد دانشگاه تهران اختصاص یافت. وی با اشاره به اینکه نخستین چیزی که نام سلمان هراتی به ذهن می‌رساند، زلالی و نوعی معصومیت به اوج رسیده است، گفت: این موضوع به اندازه‌ای در شعر او جلوه کرده بود که شعرش را به شعری بدون فریب برای مخاطب مبدل کرده بود. من گاهی نگران می‌شوم که چنین فرد مظلومی در بزرگداشت‌ها پایین آورده می‌شود و زیر سئوال می‌رود.
ترکی ادامه داد: خیلی‌ها سعی کردند چهره‌ای امروزی از حافظ و مولانا بسازند که همه می‌دانیم جفا در حق این شاعران است. سلمان را هم با همه مظلومیتش نباید روشنفکرتر از آنچه بوده نشان دهیم و یا پایین‌تر از آنچه امروز هست به نمایش درآوردیم باید مراقب باشیم تا ناخواسته او را تحریف نکنیم. این موضوع در مورد مرحوم امین پور هم صدق می‌کرد. خیلی‌ها سعی کردند که بگویند او در اواخر عمرش روشنفکر شده بود و از همه آنچه گفته بود دست برداشته بود، اما موفق نشدند. خیلی‌ها در این سال‌ها سعی کردند از سلمان و قیصر و … افرادی پلاستیکی با ظاهری شیک و مد ارایه کنند که به نظر تلاششان به جایی نرسید.
وی تاکید کرد: سلمان برای ما همان زلالیت و شفافیت نابی است که ماند و این ماندن نیازی به پزهای روشنفکری ندارد. او نشان داد برای ماندن تنها باید صاف و زلال بود و همین موضوع می‌تواند موجب جاودانگی شود.
کاکایی: در شعر سلمان، خواست و نیاز مردم بود
در ادامه این مراسم عبدالجبار کاکایی شاعر و ترانه‌سرای معاصر نیز با رویکردی مشابه با محمدرضا ترکی به سخنرانی پرداخت.
وی با اشاره به اینکه یکی از عوامل موثر در تغییر رویکرد شعر در جامعه رخدادهای اجتماعی و سیاسی است، گفت: این طبیعی است که تحولات اجتماعی و سیاسی زبان و ادبیات را تغییر می‌دهد و بر اساس همین حقیقت بود که زبان شعر در اوایل مشروطه به دست شاعرانی چون عارف و ایرج میرزا و بعدها نیما یوشیج رسید و همین رخداد اجتماعی بود که در دوران انقلاب باعث ایجاد رویکردی تجددستیز در شعر شد. تجددی که حکومت پهلوی هرچه کرد نتوانست آن را در جامعه ما جا بیندازد و سرانجام هم با موج مردمی سال ۵۷ شکست خورد.
کاکایی ادامه داد: البته شاعران در آن زمان برای حیاتشان روی لبه تیغ حرکت کردند، چون شعرشان گاهی رویکرد مبارزه به خود می‌گرفت و گاهی هم تعابیر چپ و سوسیالیستی از آن می‌شد که به اعتقاد شعر سلمان از دسته اول است.
این شاعر ادامه داد: شاید این ابهام ایجاد شود که شعر شاعری مانند سلمان مظاهر مدنیت را زیر سوال می‌برد، اما من معتقدم تمام کسانی که نیازها و مطالبات مردم را در زمان زیست سلمان شناخته باشند، می‌دانند که آنچه در شعر او آمده است، خواست و نیاز مردم در آن سال‌ها بوده است و شاید به همین خاطر است که برخی رسانه‌ها و روشنفکران در شناخت ذات رفتار انسان ایرانی در مقابل تجدد دچار سردرگمی شدند. اگر شرایطی فراهم می‌شد و کار پژوهشی روی سلمان انجام می‌شد که تا الان نشده شاهد این گونه حرف‌ها نبودیم.
وی تاکید کرد: سلمان صمیمانه شعر می‌گفت اما فرصت ۱۰ ساله فعالیت ادبی او به وی اجازه نداد تا در زبانش به ساختاری تازه برسد، زبانی که نیما پس از مشروطه توانست به آن دست پیدا و به عنوان یک حقیقت به نسل بعد از خود منتقل کند.
شعر خوانی شاعران به یاد سلمان، دهرمندرنات هندی با پای برهنه شعر خواند
پس از کاکایی نوبت به غلامرضا کافی رسید که این شاعر و استاد دانشگاه شیراز به خوانش چند قطعه شعر کوتاه برای حاضرین بسنده کرد.
بخش بعدی این مراسم به شعرخوانی دهرمندرنات شاعر هندی اختصاص یافت. نکته قابل توجه در این رویداد حضور این شاعر هندی با پای برهنه روی سن بود. وی که در فرصت شعرخوانی خود به قرائت چند قطعه شعر که در وصف ارادتش به حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) پرداخته بود عنوان داشت که هر جا صحبت از حسین بن علی (ع) در میان باشد وی با پای برهنه حاضر خواهد شد و به احترام او کفش از پای خود در خواهد آورد. نکته قابل توجه در این بود که دهرمندرنات صبح پنجشنبه نیز بر سر مزار سلمان هراتی با پای برهنه حاضر شده بود.
شعرخوانی محمدسرور رجایی و رستم عجمی شاعر تاجیک و همچنین اجرای قطعه موسیقایی توسط عارف جعفریهنرمند افغان نیز بخش‌های بعدی این برنامه را تشکیل می‌داد.
شریعت نژاد نماینده مردم تنکابن و رامسر برای سخنرانی بخشید که وی در سخنان کوتاهی اظهار امیدواری کرد که راه سلمان در حوزه فرهنگ که چیزی جز راه طی شده توسط شهدای انقلاب نیست ادامه پیدا کند.
همچنین محمدحسین جعفریان شاعر و روزنامه‌نگار نیز در ادامه این مراسم برای شعرخوانی به جایگاه دعوت شد که او نیز به خوانش قطعه شعر بلندی بسنده کرد.
ابراهیمی: شعر سلمان، رشید و دردمند
در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیمی مدیرکل ارشاد استان مازندران نیز دقایقی را به سخنرانی پرداخت. وی در سخنان خود به دو برجستگی شعر سلمان هراتی اشاره کرد و گفت: رشید بودن و دردآشنایی و دردمندی دو نکته‌ای است که من در شعر سلمان هراتی یافته‌ام. منظورم از رشید بودن این است که او کفایت و لیاقت آن را داشته است که شعر انقلابی بسراید و در مدت کوتاه ده ساله حیات ادبی‌اش آن را به رشد برساند.
وی تاکید کرد: وقتی می‌گوییم رشید به معنی آن است که فرد می‌تواند درد را حس کند و آن را به شایستگی به دیگران نیز معرفی کند.
رضایی: سلمان همچنان که نظام را قبول داشت، بنای شعر اعتراض را گذاشت
همچنین در اختتامیه این جایزه سیدصادق رضایی، مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سخنانی اظهار داشت: همه می‌دانیم که این جایزه ادبی را می‌شود در سه ساعت و در تهران هم برگزار کرد، اما ما به رسم مسلمانی و همزمان با سالگرد درگذشت سلمان که روز پنجشنبه بود به اینجا آمده‌ایم. برگزاری این مراسم هم با پیشنهاد علیرضا قزوه به منظور گرامیداشت یاد سلمان و به خاطر نزدیکی او به جریان شعر انقلاب در بخش کودک و نوجوان که توجه به آن از خواست‌های مقام معظم رهبری بود، صورت گرفت.
وی ادامه داد: اگر یک سال یا دو سال بعد از وفات سلمان می‌خواستیم این برنامه را برگزار کنیم شاید می‌بایست نگران دغدغه‌هایی باشیم که آقای دکتر ترکی اشاره کردند، اما حالا و بعد از ۲۷ سال از درگذشت سلمان وی به یکی از قله‌های شعر انقلاب مبدل شد و گفتن از او نیازی به غلو کردن ندارد، بلکه ما به دنبال آن هستیم با چنین برنامه‌ای آنچه را که در مورد او وجود دارد، بار دیگر به جامعه بشناسانیم.
رضایی همچنین اشاره کرد: نمی‌شود برای شاعران انقلاب برنامه‌ای نداشت و از رسانه‌ها انتظار داشت به موضوع شعر انقلاب بپردازند. به نظر من برکت عمر به زیادی عمر نیست، بلکه به چگونگی استفاده از عمر بازمی‌گردد که فردی مانند مرحوم هراتی به معنی خاص نشان داد قدر آن را می‌داند.
رضایی همچنین گفت: کسانی که می‌گویند سلمان حواس پرت بوده باید بدانند که او ماند در حالی که بسیاری از ما نمی‌مانیم، باید به چیزی که نور است نزدیک شویم و از تاریکی‌ها بیرون آییم. سلمان نور است و شعر او هم همین گونه است، او همچنان که نظام را قبول داشت، اعتراض هم کرد و بنای شعر اعتراض را در ایران گذاشت و اتفاقاً قصد دارم به هیات داوران بگویم تا از سال آینده جایزه ویژه‌ای را با عنوان شعر اعتراض در این برنامه در نظر بگیرند.
وی افزود: در سال ۵۷ و ۵۸ که سلمان شعر اعتراضی می‌گفت، کسی جرات این کار را نداشت، در حالی که سلمان نشان داد چگونه می‌توان با این شیوه و روش صحبت کرد و از اصول دفاع کرد.
معرفی برگزیدگان جشنواره، علی محمد مودب برگزیده بخش بزرگسال
این جایزه در پایان برگزیدگان خود را به شرح زیر معرفی کرد: در بخش کودک غلامرضا بکتاش، در بخش نوجوان مریم هاشم پور و در بخش بزرگسال علی محمد مودب. همچنین شیرین حیایی و وحیده افضلی نیز شایسته تقدیر شناخته شدند.
علی محمد مودب بعنوان آخرین کسی که شعر خواند پیش از شعر خوانی در سخنان کوتاهی گفت: هر نوع تحلیل ادبیات انقلاب بدون نگاه به امام ناقص خواهد بود، انقلاب اسلامی احضار معنویتی ناب از جنس معنویت عصر رسول الله در ملاقات تاریخی امام و امت بود و شاخص ترین چهره های امت هم شهیدان هستند. نمی شود انقلاب اسلامی را مثل انقلاب فرانسه و روسیه تحلیل کرد. درست است که عوامل اقتصادی و ... هم تاثیر داشتند ولی امام و امت دو کلید واژه ای هستند که تحلیل ادبیات انقلاب بدون این دو امری ناممکن است.شاعران انقلاب شاعران امام اند و شاعران امت و سلمان هراتی یکی از این شاعران است
مراسم اختتامیه نخستین جایزه ادبی سلمان هراتی شب گذشته پنجشنبه ۹ آبان ماه در تالار اداره کل ارشاد اسلامی شهر تنکابن در حالی به پایان رسید که این برنامه با وجود تدارک دو ساعته برای اجرای آن بیش از ۴ ساعت به طول انجامید.